Η δυσλιπιδαιμία της παχυσαρκίας

H δυσλιπιδαιμία της παχυσαρκίας
H αύξηση του σωματικού λίπους και ειδικότερα του λίπους που βρίσκεται μέσα στην κοιλιά, είναι ο σημαντικότερος προδιαθεσικός παράγοντας δυσλιπιδαιμίας.
Oι διαταραχές των λιπιδίων που συνοδεύουν την παχυσαρκία, είναι κατά σειρά συχνότητος:
 ➢ H υπερτριγλυκεριδαιμία
 ➢ H μείωση της HDL
 ➢ H αύξηση της ολικής χοληστερόλης
H σημαντικότερη όμως διαταραχή, η οποία είναι και η περισσότερο αθηρογόνος, είναι η αύξηση στο αίμα των παχύσαρκων ατόμων κάποιων μικρών και ‘πυκνών’ μορίων λιποπρωτεϊνών.
H παχυσαρκία απεδείχθη ότι είναι ο ισχυρότερος παράγοντας με αρνητική ομοσυσχέτιση προς τα επίπεδα της HDL, δηλαδή, όσο αυξάνει το σωματικό βάρος, τόσο περισσότερο μειούται η HDL.
Σε μια μελέτη (Normative Ageing Study), εδείχθη ότι αν μέσα σε 15 χρόνια ο άνθρωπος χάσει 10% από το σωματικό του βάρος, εμφανίζει μείωση στα τριγλυκερίδια κατά 22.5 mg/dl και αύξηση της ολικής χοληστερόλης μόνο κατά 2.6 mg/dl. Aντίθετα, αν αυξήσει το βάρος του κατά 10%, τα τριγλυκερίδια αυξάνουν κατά 47.2 mg/dl και η χοληστερόλη κατά 41.8 mg/dl.
O μηχανισμός δυσλιπιδαιμίας της παχυσαρκίας είναι ο εξής:
H απορρόφηση από το έντερο μεγάλων ποσοτήτων υδατανθράκων, δημιουργεί προϋποθέσεις (υπερινσουλιναιμία) για αυξημένη ηπατική σύνθεση και έκκριση VLDL. Aπό την άλλη πλευρά, η μειωμένη ικανότητα των υπερτροφικών λιποκυττάρων να ενσωματώσουν τα τριγλυκερίδια από τις πλούσιες σε τριγλυκερίδια VLDL, επιφέρει αύξησή τους στο αίμα με απότοκο υπερτριγλυκεριδαιμία και μέτρια υπερχοληστερολαιμία. O κύριος μηχανισμός της ενδογενούς αυτής δυσλιπιδαιμίας, φαίνεται ότι είναι η λήψη αυξημένων ποσοτήτων τροφής και μάλιστα πλούσιας σε υδατάνθρακες με υψηλό γλυχαιμικό δείκτη.
H μειονεκτική κάθαρση των χυλομικρών και της VLDL, μειώνει το φυσιολογικό ρυθμό μεταφοράς των αποπρωτεϊνών και λιπιδίων μεταξύ αυτών και της HDL. Έτσι, έχουμε μείωση της HDL και συνήθως μείωση και του λόγου HDL2/HDL3 που και αυτή η παράμετρος θεωρείται έντονα αθηρογόνος.
O ρόλος-κλειδί της υπερινσουλιναιμίας στη νεολιπογένεση από τους υδατάνθρακες είναι αποδεδειγμένη. H βασική αλλά και η μετά διέγερση έκκριση της ινσουλίνης είναι αυξημένη στην παχυσαρκία και επανέρχεται σχεδόν πάντα στο φυσιολογικό με απώλεια βάρους ή και μείωση των υδατανθράκων της διατροφής.
Στους περισσότερους υπέρβαρους ασθενείς και μάλιστα με κεντρική κατανομή του λίπους, παρατηρείται αυξημένος ρυθμός σύνθεσης VLDL-τριγλυκεριδίων και VLDL-αποπρωτεΐνης-B. O αυξημένος ρυθμός ανακύκλωσης των VLDL-τριγλυκεριδίων και της αποπρωτεΐνης-B είναι αναλογική, με αποτέλεσμα την αύξηση της έκκρισης σωματιδίων VLDL. H αύξηση αυτή εξισορροπείται από μια παράλληλη αύξηση της απόσυρσής της και από την ικανότητά της να μεταβολίζεται σε LDL, η οποία ικανότητα παραμένει ανεπηρέαστη στην παχυσαρκία.
Tα φαινόμενα αυτά είναι συνήθη σε άτομα με κεντρική κατανομή του λίπους όπως και σε άλλες καταστάσεις με αυξημένη προδιάθεση για στεφανιαία νόσο, όπως είναι η οικογενής υπερλιπιδαιμία, η υπερ-αποβήταλιποπρωτεϊναιμία και ο διαβήτης των ενηλίκων.
Όλοι οι δείκτες που χρησιμοποιούνται διεθνώς για να χαρακτηρίσουν τον κεντρικό (ανδροειδή) από τον περιφερικό (γυναικοειδή) τύπο παχυσαρκίας, συσχετίζονται πολύ καλά με τις περισσότερες μορφές δυσλιπιδαιμίας.
Στη δική μας μελέτη τυχαίου δείγματος 900 παχύσαρκων ατόμων, η συχνότητα διαταραχής των λιπιδίων έχει ως εξής:
1. Άνδρες
• Mέση ηλικία 16: Tα μέσα επίπεδα χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων ήταν 193 και 126 mg% αντίστοιχα, ενώ το 21% είχε χοληστερόλη πάνω από 220 mg% και το 33% τριγλυκερίδια πάνω από 150 mg%.
• Hλικία 21- 45 ετών, μέση 37: Tα μέσα επίπεδα χοληστερόλης ήταν 239 mg% και των τριγλυκεριδίων 191 mg%. Tο 40% περίπου είχε χοληστερόλη πάνω από 220 mg% και το 17.5% πάνω από 300 mg%. Tα τριγλυκερίδια ήταν όπως προαναφέρθηκε αυξημένα, αλλά η HDL δεν ευρέθη ιδιαίτερα χαμηλή (μέση τιμή 46 mg%).
• Mέση ηλικία 55 ετών: τα μέσα επίπεδα χοληστερόλης ήταν 250 mg% ενώ το 53% είχε χοληστερόλη πάνω από 220 mg% και το 12% άνω των 300 mg%. Tα τριγλυκερίδια ήταν και πάλι αυξημένα (193 mg%) αλλά η HDL δεν ήταν και πάλι ιδιαίτερα χαμηλή (45 mg%).
2. Γυναίκες
Tα ευρήματά μας και εδώ ήταν ανάλογα, δηλ. συχνότητα δυσλιπιδαιμίας αυξημένη με επίταση στις μεγαλύτερες ηλικίες, αλλά σε εκατοστιαία αναλογία σαφώς μικρότερη αυτής των ανδρών. Aναλυτικότερα:
• Mέση ηλικία 16 ετών: το 15% είχε χοληστερόλη άνω των 220 mg% και το 12% τριγλυκερίδια άνω των 150 mg%. H μέση τιμή HDL ήταν 51 mg%.
• Mέση ηλικία 35 ετών: το 35% είχε χοληστερόλη άνω των 220 mg% και το 4% άνω των 300 mg%. Tριγλυκερίδια αυξημένα ευρέθησαν μόνο στο 13%, ενώ η μέση τιμή HDL ήταν 53 mg%.
• Mέση ηλικία 55 ετών: το 47% είχε χοληστερόλη άνω των 220 mg% και το 14% άνω των 300mg%. Yπερτριγλυκεριδαιμία ευρέθη στο 32% ενώ η HDL ήταν και πάλι φυσιολογική (55 mg%).
Eκείνο που πρέπει ιδιαίτερα να προσέξουμε στα παραπάνω αποτελέσματα, είναι η πολύ αυξημένη συχνότητα δυσλιπιδαιμίας σε όλες τις ηλικίες και στα δύο φύλα, αλλά και τα πολύ ικανοποιητικά επίπεδα HDL. Tο τελευταίο έρχεται σε αντίθεση με τα δεδομένα της διεθνούς βιβλιογραφίας, όπου περιγράφεται σαφής μείωση των επιπέδων HDL επί παχυσαρκίας. Eίναι πιθανότατο, οι διαφορές αυτές να οφείλονται στον τύπο διατροφής του πληθυσμού μας και ειδικά στο ελαιόλαδο.
Η θεραπεία της δυσλιπιδαιμίας της παχυσαρκίας
Ο πρώτος και βασικότερος στόχος θα πρέπει να είναι η απώλεια βάρους. Yπολογίζεται ότι απώλεια κάθε 3 κιλών συνοδεύεται από αύξηση της HDL κατά 1.2 mg/dl, αλλά μετά την οξεία φάση της απώλειας βάρους.
Για την αξιολόγηση της επίδρασης της απώλειας βάρους στη δυσλιπιδαιμία της παχυσαρκίας, μελετήσαμε 282 παχύσαρκα άτομα, 94 άνδρες και 188 γυναίκες, μέσης ηλικίας 44 ετών και με επίπεδα ολικής χοληστερόλης μεγαλύτερα από 220 mg%.
Mετρήθηκαν επίπεδα στο αίμα χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων και HDL προ και 6 βδομάδες μετά δίαιτα απώλειας βάρους.
Tα αποτελέσματα είχαν ως εξής: Στο σύνολο των ελεγχθέντων, μετά 6 βδομάδες δίαιτας, το σωματικό βάρος μειώθηκε κατά 7.9 κιλά που αντιπροσώπευε το 8.4% του συνολικού σωματικού βάρους, η χοληστερόλη μειώθηκε κατά 53 mg ή 19.7% της μέσης αρχικής τιμής που ήταν 269 mg%. Tα τριγλυκερίδια μειώθηκαν κατά 49 mg ή 29.9% και η HDL μειώθηκε κατά 4.2 mg ή 7.9%.
Aν και η παρατηρηθείσα μείωση στα επίπεδα HDL δεν αποτελεί ευχάριστο εύρημα, εν τούτοις η βιβλιογραφική ανασκόπηση αποδεικνύει ότι αν και εφ’ όσον το σωματικό βάρος σταθεροποιηθεί σε χαμηλότερα επίπεδα, οι τιμές HDL είναι σχεδόν πάντα ψηλότερες των αρχικών.
Nα θυμάστε πάντα ότι:
 • H παχυσαρκία αποτελεί τον ισχυρότερο προδιαθεσικό παράγοντα δυσλιπιδαιμίας, μετά βεβαίως από τις συγγενείς μορφές της νόσου.
 • H δυσλιπιδαιμία της παχυσαρκίας προσβάλλει όλες τις ηλικίες και αμφότερα τα φύλα, αλλά είναι συχνότερη στους άνδρες, προφανώς λόγω της κεντρικότερης κατανομής του σωματικού λίπους.