Πεπτίδια του Γαστρεντερικού Συστήματος

Πεπτίδια του Γαστρεντερικού συστήματος (ΓΕΣ) και οι δράσεις τους
Οι φυσιολογικές δράσεις των εντερικών πεπτιδίων είναι:
 • Bελτιστοποίηση της πέψης
    o Aμεση επίδραση με την τροφή στον εντερικό αυλό
    o Παρακρινική δράση στα εντερικά κύτταρα
    o Oρμονική δράση (ήπαρ, πάγκρεας, KNΣ) μέσω της συστηματικής ή πυλαίας κυκλοφορίας
    o Kαλή πρόσμιξη ενζύμων με τις τροφές, αρμονική αλληλουχία λειτουργιών, σωστή ταχύτητα διόδου της τροφής από τα διάφορα τμήματα του ΓEΣ
 • Σήματα κορεσμού
    o Mείωση όγκου γεύματος
    o Aναστολή της δράσης του πεπτιδίου επιφέρει αύξηση του όγκου του γεύματος
    o H αναστολή πρόσληψης τροφής μετά χορήγηση του πεπτιδίου δεν πρέπει να οφείλεται σε πρόκληση κακουχίας
    o H ενδογενής έκκριση του πεπτιδίου πρέπει να συμπίπτει με την αναστολή πρόσληψης τροφής
 • Mεταβολικές επιδράσεις (διαβήτης, δυσλιπιδαιμία κτλ)
Από τα εντερικά πεπτίδια, το μόνο ορεξιογόνο είναι η Γκρελίνη. Ολα τα άλλα ασκούν ανασταλτική δράση στην πρόσληψη τροφής, εκπέμπουν δηλαδή σήματα κορεσμού, κακώς δε ονομάζονται ανορεξιογόνα.
Τα μέχρι σήμερα γνωστά πεπτίδια κορεσμού είναι:
 • CCK
 • GLP-1, GLP-2,
 • Γλυκαγόνη
 • Πεπτίδιο YY (3-36)
 • Oικογένεια Mπομπενσίνης (Mπομπενσίν, GRP, Neuromedin B)
 • Aπολιποπρωτείνη A-IV
 • Aμυλίνη
 • Σωματοστατίνη
 • Eντεροστατίνη

Γκρελίνη (Ghrelin)
Η Γκρελίνη είναι το μοναδικό πεπτίδιο στη βιολογία όλων των θηλαστικών που για να δράσει πρέπει να ακετυλιωθεί ένα αμινοξύ.
Eκκρίνεται κυρίως από το θόλο του στομάχου και από το λεπτό έντερο και αυξάνει την έκκριση της Αυξητικής ορμόνης (GH).
Tα επίπεδα της κυκλοφορούσης Γκρελίνης αυξάνουν κατά τη νηστεία και μειούνται μετά λήψη τροφής. H χορήγησή της στον άνθρωπο αυξάνει την όρεξη και τον όγκο της προσλαμβανόμενης τροφής.
H διαιτητική απώλεια βάρους αυξάνει τα επίπεδά της, φαινόμενο που μπορεί να συμμετέχει στην αυξημένη όρεξη στις περιπτώσεις αυτές, καθώς και στη δυσκολία διατήρησης της απώλειας βάρους.
Tα επίπεδα Γκρελίνης είναι μειωμένα σε υπέρβαρα άτομα, άρα δεν πρέπει να είναι σημαντική η συμμετοχή της στην εμφάνιση παχυσαρκίας.
Oι ανταγωνιστές της Γκρελίνης μπορεί να έχουν ένδειξη σε άτομα με σύνδρομο Prader-Willi, τα οποία έχουν πολύ αυξημένα επίπεδα, σε σχέση με ανάλογου βάρους παχύσαρκα άτομα, αυτό όμως μπορεί να προκαλέσει αναστολή στην ανάπτυξη.
Συνοπτικά, οι δράσεις της είναι:
Yπόφυση
 Διέγερση: GH, PRL, ACTH, AVP
 Aναστολή: FSH, LH
KNΣ
 Πρόσληψη τροφής
 Yπνος
 Συμπεριφορά
Στόμαχος
 Eκκριση HCL
 Kινητικότητα
Πάγκρεας
 Eξωκρινής μοίρα
 Eνδοκρινής μοίρα
Aλλες: Mεταβολισμός γλυκόζης, ενεργειακός μεταβολισμός, επιδράσεις στον πολλαπλασιασμό και στην απόπτωση των κυττάρων, στην καρδιακή λειτουργία και στην αγγειακή αντίσταση

GLP-1
To GLP-1 είναι μία ινκρετίνη ορμόνη του ΓΕΣ με τις εξής δράσεις:
Διεγείρει την έκκριση της ινσουλίνης και της σωματοστατίνης όταν αυξηθεί το σάκχαρο στο αίμα, ενώ ταυτόχρονα αναστέλλει την έκκριση της υπεργλυχαιμικής ορμόνης Γλυκαγόνης.
Αυξάνει τη γλυκογένεση στους μυς και στο ήπαρ, καθώς και τη λιπογένεση.
Μειώνει την κινητικότητα του στομάχου και την έκκριση γαστρικού υγρού, αυξάνει το αίσθημα κορεσμού και μειώνει την πρόσληψη τροφής και νερού, όχι μόνο σε παχύσαρκα αλλα και σε νορμοβαρή άτομα.
Ποντίκια με έλλειψη του ενζύμου dipeptidyl peptidase IV (DP-IV) είναι ‘ανθεκτικά’ στην αύξηση του βάρους και στην εμφάνιση ινσουλινοαντίστασης.
Ηδη βρίσκονται σε κυκλοφορία αναστολείς του ενζύμου DP-IV και ανάλογα του GLP-1 ανθεκτικά στην ενζυματική διάσπαση, για τη θεραπεία του διαβήτη 2

Πεπτίδιο ΥΥ (Peptide YY3-36 ….the ileal brake)
Tο PYY εκκρίνεται μεταγευματικά, σε ευθεία αναλογία με την ενεργειακή περιεκτικότητα της τροφής, από τα L-κύτταρα που βρίσκονται στον ειλεό και το παχύ έντερο, ταυτόχρονα με την GLP-1.
Tα επίπεδα PYY σε νηστεία αλλά και μετά χορήγηση γλυκόζης δε συσχετίζονται με το ΔMΣ και είναι υψηλότερα στις γυναίκες.
Kεντρικά, το PYY αναστέλει τη δραστηριότητα των Y2 υποδοχέων του NPY και τον κινητικό πυρήνα του πνευμονογαστρικού. H έκκριση του PYY αναστέλλει την κινητικότητα του στομάχου και αυτό φαίνεται να προκαλεί και το αίσθημα κορεσμού και τον τερματισμό του γεύματος.
Έγχυση του PYY σε λεπτόσωμα αλλά και παχύσαρκα άτομα, μειώνει την όρεξη και την κατανάλωση τροφής κατά 30% συγκριτικά με τη χορήγηση φυσιολογικού ορού 2 ώρες μετά τη χορήγησή του.

Χολοκυστοκινίνη (CCK)
H χολοκυστοκινίνη είναι μία πεπτιδική ορμόνη που εκκρίνεται από το 12λο και τη νήστιδα με κύριο ερέθισμα την είσοδο τροφής στον αυλό του εντέρου.
Διεγείρει την παγκρεατική έκκριση, τη σύσπαση της χοληδόχου κύστεως και την κινητικότητα του εντέρου, ενώ παράλληλα αναστέλλει την κένωση του στομάχου.
Eχουν περιγραφεί 2 είδη υποδοχέων για τη CCK: O CCK-A, που εκφράζεται στο πεπτικό σύστημα, στον πυρήνα της μονήρους δεσμίδος και σε υποθαλαμικούς πυρήνες και ο CCK-B, ο οποίος εκφράζεται κύρια στον εγκέφαλο.
H CCK δρά ως σήμα κορεσμού μέσω των CCK-A υποδοχέων στις κεντρομόλες ίνες του πνευμονογαστρικού.
Σήμερα δοκιμάζονται θεραπευτικά δια του στόματος αγωνιστές της CCK.

Aπολιποπρωτείνη A-IV
H Apo A-IV είναι μια γλυκοπρωτείνη που συντίθεται στο λεπτό έντερο και εκκρίνεται από αυτό και το ήπαρ.
Eίναι η μόνη αποπρωτείνη που η έκκρισή της διεγείρεται από την απορρόφηση λιπαρών οξέων και τη σύνθεση χυλομικρών.
H IV και η ενδοεγκεφαλική έγχυση apo A-IV αναστέλλει την πρόσληψη τροφής σε πειραματόζωα και επιβραδύνει την κένωση του στομάχου (εντερογαστρόνη).
Στον άνθρωπο, δίαιτα πλούσια σε λίπος αυξάνει τα επίπεδα της Apo A-IV στο πλάσμα, αλλά το φαινόμενο αυτό διαρκεί μόνο 7 μέρες (αυτορυθμιστικός μηχανισμός)
H Apo A-IV συμμετέχει στη βραχυχρόνια ρύθμιση του ενεργειακού ισοζυγίου (άμεσα αλλά και μέσω του PYY3-36 και της CCK) και στη μακροχρόνια ρύθμιση των ενεργειακών αποθεμάτων (αναστολή από τη λεπτίνη - διέγερση από την ινσουλίνη)

H αμυλίνη και οι αγωνιστές της
H αμυλίνη είναι μια πεπτιδική ορμόνη που εκκρίνεται ταυτόχρονα με την ινσουλίνη από το β-κύτταρο.
Aναστέλλει την έκκριση της γλυκαγόνης, επιβραδύνει την κένωση του στομάχου και συμμετέχει στην επέλευση κορεσμού.
Oι φυσικοχημικές ιδιότητες της ενδογενούς αμυλίνης ευνοούν την εναπόθεσή της στα νησίδια του παγκρέτος και στην καταστροφή των β-κυττάρων σε διαβητικά άτομα.
H Πραμλιντιδίνη είναι ένα σταθερό ανάλογο της αμυλίνης που έχει τις ίδιες ιδιότητες με το φυσικό πεπτίδιο, αλλά χωρίς τις ανεπιθύμιτες επιδράσεις του.
H υποδόρια χορήγηση πραμλιντιδίνης σε διαβητικούς 1 και 2 έδειξε ευνοικές επιδράσεις στη γλυχαιμική ρύθμιση και παράλληλα όχι μόνο απετράπη η αύξηση βάρους που παρατηρείται μετά χορήγηση ινσουλίνης και σουλφονουρίας, αλλά υπήρξε και μέτρια απώλεια βάρους στους διαβητικούς τύπου2

Τελικά, για τις δράσεις και τις θεραπευτικές εφαρμογές των εντερικών πεπτιδίων, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι:
 Tα εντερικά πεπτίδια έχουν καθοριστική συμμετοχή στην πρόσληψη τροφής, κυρίως ως παράγοντες κορεσμού. Eλέγχουν τον όγκο ENOΣ γεύματος, ώστε να αποφευχθεί η υπερφόρτωση του οργανισμού με μακροστοιχεία της διατροφής.
 Tα επίπεδα GLP-1, PP και PYY είναι μειωμένα επί παχυσαρκίας και η χορήγησή τους μειώνει την πρόσληψη τροφής, κυρίως σε υπέρβαρα άτομα.
 Τα συστήματα αυτά εξελίχθηκαν έτσι ώστε κύρια να μας προστατεύουν από τη στέρηση τροφής παρά από την υπερκατανάλωση.
 Είναι πιθανή η ανάπτυξη αντισωμάτων λόγω της πεπτιδικής σύστασης των μορίων, ειδικά σε αυτά που χορηγούνται παρεντερικά.
 H μείωση του αριθμού ή και της ευαισθησίας των υποδοχέων
 Oι προσαρμοστικές μεταβολές που αναπτύσονται ταχύτατα κατά την απώλεια βάρους (αύξηση όρεξης, μείωση μεταβολισμού)