Διατροφή για τη σκλήρυνση κατά πλάκας ή πολλαπλή σκλήρυνση – Multiple sclerosis diet (MS)

Πρόκειται για μια χρόνια νευρολογική νόσο αυτοάνοσης αιτιολογίας που χαρακτηρίζεται από περιοχική καταστροφή της μυελίνης των νευραξόνων των νευρικών κυττάρων.
Η πορεία της νόσου διαφέρει από άτομο σε άτομο αλλά σχεδόν πάντα υπάρχει μια προοδευτική επιδείνωση, παρά τη χρήση νέων εξελιγμένων φαρμάκων τα οποία, δυστυχώς, είναι μερικώς μόνο αποτελεσματικά και επιπλέον προσθέτουν στον χρονίως πάσχοντα τις ενεπιθύμητές τους ενέργειες.
Αυτός ακριβώς είναι και ο λόγος που οι περισσότεροι από τους πάσχοντες (33-75% σε διάφορες μελέτες) από απομυελινωτικές νόσους καταφεύγουν και σε ‘εναλλακτικές’ θεραπείες, ταυτόχρονα ή και δυστυχώς μερικές φορές εγκαταλείποντας τις συμβατικές φαρμακευτικές θεραπείες. Είναι ενδιαφέρον το ότι αν κανείς κάνει μια αναζήτηση στο διαδίκτυο για τη δίαιτα της πολλαπλής σκλήρυνσης θα βρει μερικά εκατομμύρια αναφορές! Αυτό σημαίνει ότι, τουλάχιστον οι πάσχοντες, πιστεύουν σε αυτού του είδους τις θεραπευτικές προσεγγίσεις, γιατί, προφανώς, πολλοί έχουν ή νομίζουν ότι έχουν, ωφεληθεί από αυτές.
Συνοπτικά, οι εναλλακτικές θεραπείες της σκλήρυνσης κατά πλάκας είναι:
 O Διατροφικά συμπληρώματα, βιταμίνες και βότανα.
 O Διατροφή με μείωση του ζωικού λίπους ή και της γλουτένης ή και του γάλακτος με ταυτόχρονη αύξηση των αντιοξειδωτικών και των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων.
 O ‘Συμπληρωματικές’ θεραπείες που μπορεί να έχουν ανοσοκατασταλτική δράση.
Στο άρθρο αυτό θα ασχοληθούμε αναλυτικότερα με τη διατροφή, αλλά θα γίνει και μια σύντομη αναφορά στις άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις για λόγους καθαρά ενημερωτικούς.
Οι συμπληρωματικές εναλλακτικές θεραπείες που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι:
Το υπερβαρικό οξυγόνο. Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της MS και της εγκεφαλικής παράλυσης, αλλά τα αποτελέσματα δεν είναι πολύ ενθαρρυντικά.
Η ελμινθική θεραπεία (Correale J, Farez M. (2007). "Association between parasite infection and immune responses in multiple sclerosis". Annals of Neurology 61 (2): 97–108). Είναι ένα είδος ανοσοθεραπείας και εφαρμόζεται στην αντιμετώπιση του άσθματος, της ν.Crohn, της ελκώδους κολίτιδος, του πυρετού εκ χόρτου, της τροφικής αλλεργίας, του εκζέματος και βέβαια της σκλήρυνσης κατά πλάκας.
Τα ευρέως χρησιμοποιούμενα διατροφικά συμπληρώματα είναι:
 • Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (ω3): Το βασικό ω3 λιπαρό οξύ είναι το λινολενικό (φυτικής προέλευσης), το οποίο χαρακτηρίζεται ως απαραίτητο επειδή δε μπορεί να συντεθεί στον ανθρώπινο οργανισμό. Δύο ακόμα ω3 λιπαρά λιπαρά οξέα είναι τα Eicosapentanoic (EPA) και docosahexanoic (DHA) που βρίσκονται σε μεγάλη πυκνότητα στα λιπαρά ψάρια, τα οποία σχηματίζονται στον οργανισμό από το λινολενικό οξύ, γιαυτό και οι πυκνότητές τους στον οργανισμό του ανθρώπου είναι πολύ περιορισμένες. Τα λιπαρά αυτά οξέα θεωρητικά μπορεί να αναστείλουν την εξέλιξη της MS μέσω ανοσοκαταστολής-ανοσοτροποποίησης αλλά και βελτιώνοντας τις κυτταρικές λειτουργίες στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Σε ανασκόπηση των δημοσιευμένων μελετών για τη δράση των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (Cochrane Database Syst Rev. 2007 Jan 24;(1):CD004192) οι συγγραφείς καταλήγουν ότι μια τέτοια θεραπεία δεν είναι αποτελεσματική. Αυτό όμως είναι καθαρά στατιστικό αποτέλεσμα, γιατί αν κοιτάξει κανείς προσεκτικά τα αποτελέσματα θα δει ότι το διάστημα εμπιστοσύνης των αποτελεσμάτων για το σχετικό κίνδυνο (CI του RR) ήταν 0.43-1.42. Αυτό βασικά υποδηλώνει ότι κάποιοι ασθενείς είχαν σημαντική βελτίωση αλλά και κάποιο άλλοι επιδεινώθηκαν. Μήπως θα πρέπει σε μια χρόνια και ανίατη νόσο να κοιτάμε μόνο αυτούς που βελτιώθηκαν;
 • Λιποϊκό οξύ: Είναι ένα διατροφικό συμπλήρωμα με ποικίλες βιολογικές δράσεις, κυρίως όμως είναι συνένζυμο σε διάφορες δευδρογενάσες των μιτοχονδρίων. Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της διαβητικής πολυνευροπάθειας και έχει δείξει πολύ καλά αποτελέσματα στη θεραπεία της MS σε πειραματόζωα. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν ακόμα πολλά στοιχεία από τη χρήση του λιποϊκού οξέος σε ευρεία κλινική πράξη.
 • Βιταμίνη D: Επιδημιολογικές μελέτες συνδέουν τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D3 με αυξημένη συχνότητα MS (Serum 25-hydroxyvitamin D levels and risk of multiple sclerosis. JAMA 2006;296:2832–2838). Αυτό που είναι πολύ ενδιαφέρον είναι το ότι η έκφραση του αλληλίου που συνδέεται με την κληρονομικότητα της MS ελέγχεται από τη βιταμίνη D (Expression of the multiple sclerosis associated MHC class II allele HLA-DRB1*1501 is regulated by vitamin D. PLoS Genet 2009;5:e1000369.). Δεν υπάρχουν ακόμα στον άνθρωπο μεγάλες μελέτες και τη θεραπευτική δράση της βιταμίνης, αλλά είναι ένα πεδίο πολλά υποσχόμενο. Περισσότερες πληροφορίες για τη βιταμίνη D μπορείτε να δείτε στο ανάλογο άρθρο του ιστότοπού μας.
 • Πολυφαινόλες του πράσινου τσαγιού (epigallocatechin-3-gallate): Έχουν ανοσοτροποποιητική και νευροπροστατευτική δράση και μειώνουν τα επίπεδα του TNF-α, σημαντικού φλεγμονώδους παράγοντα. Δεν υπάρχουν μελέτες στον άνθρωπο για τη δράση τους στην MS.
 • Συνένζυμο Q10: Το συνένζυμο Q10 ή Ουμπικινόνη είναι συστατικό της αναπνευστικής αλυσίδας των ευκαρυωτικών κυττάρων. Βρίσκεται στα μιτοχόνδρια και συμμετέχει στο σχηματισμό ΑΤΡ, της κύριας πηγής ενέργειας για όλες τις κυτταρικές λειτουργίες.
 • Σελήνιο: αντιοξειδωτικό ιχνοστοιχείο με ανοσοτροποποιητική δράση. Περισσότερες πληροφορίες για το σελήνιο μπορείτε να δείτε στο ανάλογο άρθρο του ιστότοπού μας.
 • Ginkgo Biloba: Κινέζικο βότανο που περιέχει φλαβονοειδή και τερπενοειδή. Θεωρείται ικανό να θεραπεύσει ή να αναστείλει την εξέλιξη της διανοητικής έκπτωσης σε διάφορα νοσήματα αλλά και αυτή που συχνά συνοδεύει την MS.
 • Ginseng: Είναι ένα βότανο που χρησιμοποιείται στην Κίνα πάνω από 2000 χρόνια. Του αποδίδονται πολλές θεραπευτικές δράσεις (αντιοξειδωτική δράση, διέγερση του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια, αντινεοπλασματική δράση, αναστολή συγκόλλησης αιμοπεταλίων, υπογλυκαιμική δράση, καρδιο-προστατευτική δράση) και επιπλέον φαίνεται να βελτιώνει το αίσθημα κόπωσης, κάτι που απασχολεί το 75-95% των πασχόντων από MS.
 • Κάνναβης (Χασίς): Τα δραστικά συστατικά της κάνναβις, η δ-9-tetrahydrocannabinol που έχει και τις ψυχο-διεγερτικές δράσεις και η κανναβιδόλη που στερείται ψυχοδραστικότητος, έχουν χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της σπαστικότητας που μπορεί να έχουν πάσχοντες από MS.
Διαιτητική θεραπεία της MS
Η διαιτητική θεραπεία της πολλαπλής σκλήρυνσης έχει χρησιμοποιηθεί από 60ετίας και πλέον και χρησιμοποιείται ακόμα για πρόληψη, θεραπεία, αύξηση των μεσοδιαστημάτων των ώσεων, μείωση της θνησιμότητας αλλά και βελτίωση της ποιότητας ζωής αυτών των χρονίως πασχόντων.
Όπως προαναφέρθηκε, η MS είναι αυτοάνοση νόσος που χαρακτηρίζεται από καταστροφή της μυελίνης των νευρικών κυττάρων. Πολλές τροφές, σε μακροχρόνια βάση αλλά και αμέσως μετά τη λήψη τους προκαλούν μια φλεγμονώδη αντίδραση στον οργανισμό, η οποία επηρεάζει σημαντικά τη νόσο μέσω των παρακάτω κυτταρικών μηχανισμών.
Οι κύριοι μεταγραφικοί παράγοντες που εμπλέκονται στις φλεγμονώδεις αντιδράσεις είναι: Activator Protein-1 (AP-1) και ο Nuclear transcription Factor k των ενεργοποιημένων B λεμφοκυττάρων (FN-κB). Στους πάσχοντες από MS, οι AP-1 και FN-κB είναι ενεργοποιημένοι με επακόλουθο την αυξημένη έκφραση των ενζύμων και των παραγώγων αυτών που εμπλέκονται στη φλεγμονή, όπως: metalloproteinase-9 (MMP-9, gelatinase B), ενεργοποιητές του πλασμινογόνου, φωσφολιπάση A2 (PLA2),
Κυκλοεξογενάση-2 (COX-2), προσταγλανδίνες, λιπογενάσες (LOX), κυτταροκίνες IL-1 και TNF, μόρια προσκόλλησης, ROS και NOS. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση φλεγμονής, οξειδωτικού στρες και αγγειογένεσης με αποτέλεσμα την καταστροφή της θήκης της μυελίνης των νευρώνων.
Το πιο γνωστό διαιτητικό σχήμα είναι η ‘Swank diet’ (από το όνομα του Αμερικανού νευρολόγου Roy Swank). Η δίαιτα αυτή συστήνει μεγάλη μείωση του ζωικού λίπους σε ισόβια βάση (10-15 γρ./ημέρα), μείωση του συνολικού ποσοστού λίπους και καθημερινή λήψη μουρουνέλαιου ως διατροφικού συμπληρώματος. Πάσχοντες που ακολούθησαν αυτή τη διατροφή είχαν πιο μακροχρόνια ύφεση της νόσου και μικρότερη πιθανότητα να καταλήξουν με κάποιας μορφής σημαντική αναπηρία, όπως απέδειξαν πολλές μελέτες που έγιναν μεταξύ των ετών 1953 έως 2003.
Ικανοποιητικά αποτελέσματα είχε και η χορήγηση ελαιολάδου ως διατροφικό συμπλήρωμα.
Σημαντική όμως είναι και η συσχέτιση αυξημένης ενεργειακής πρόσληψης και εμφάνισης MS. Ένα ακόμα από τα δεινά της πολυφαγίας!
Ένα ‘κόκκινο πανί’ στη διατροφή των πασχόντων από MS είναι το γάλα αγελάδας και τα παράγωγά του. Σημαντικές επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν συσχέτιση της κατανάλωσης γάλακτος αγελάδος με την εμφάνιση MS (Correlation between milk and dairy product consumption and multiple sclerosis prevalence: a worldwide study. Neuroepidemiology 1992; 11:304-312). Εργαστηριακές μελέτες στη Γερμανία και στον Καναδά απέδειξαν ότι αιτιολογία για την παραπάνω συσχέτιση είναι το ότι κάποιες από τις πρωτεΐνες του γάλακτος αποτελούν στόχο του ανοσοποιητικού μας συστήματος, πολύ περισσότερο γιατί μια κυρίως πρωτεΐνη του γάλακτος, η βουτυροφυλλίνη, η οποία μοιάζει με μια γλυκοπρωτεΐνη της μυελίνης των νευρικών κυττάρων, αποτελεί το αίτιο για την έναρξη της αυτοάνοσης καταστρεπτικής διαδικασίας στους πάσχοντες από MS (Tolerance induction by molecular mimicry: prevention and suppression of experimental autoimmune encephalomyelitis with the milk protein butyrophilin. Int Immunol 2004; 16:489-499).
Ένα άλλο συστατικό των τροφών, η γλουτένη, έχει εμπλακεί αιτιολογικά στη νοσηρότητα από MS.
Είναι γνωστό ότι, συχνά, πάσχοντες από νευρολογικά νοσήματα αγνώστου πρακτικά αιτιολογίας, εμφανίζουν αντισώματα κατά της γλιαδίνης και της τρανσγλουταμινάσης.
Σε μελέτη που έγινε σε 98 πάσχοντες από MS βρέθηκαν αυξημένοι τίτλοι αντιγλιαδίνης και τρανσγλουταμινάσης ανοσοσφαιρίνης Α και Γ (Gluten sensitivity in multiple sclerosis: experimental myth or clinical truth? Ann N Y Acad Sci. 2009 Sep;1173:343-9) χωρίς βέβαια αυτό να μπορεί να συσχετισθεί αιτιολογικά με την εμφάνιση ή την εξέλιξη της νόσου. Σε άλλη πρόσφατη μελέτη που έγινε στην Ισπανία βρέθηκε ότι η συχνότητα δυσανεξίας στη γλουτένη σε πάσχοντες από MS είναι 5 έως 10 φορές συχνότερη από ότι στο γενικό πληθυσμό. Κατά την προσωπική μου βέβαια άποψη, αυτό χαρακτηρίζει τους πάσχοντες από οποιοδήποτε αυτοάνοσο νόσημα, δηλαδή όταν έχει κάποιος ένα αυτοάνοσο νόσημα, έχει αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσει και κάποιο/α άλλο.
Συμπερασματικά λοιπόν και αφού όλοι συμφωνούν σε αυτό τουλάχιστον, οι πάσχοντες από MS είναι σκόπιμο να:
 • Eίναι σε δίαιτα με χαμηλά κορεσμένα (ζωικά) λίπη, σε αναλογία που να μην ξεπερνά το 10-15% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης.
 • Αποφεύγουν το αγελαδινό γάλα και τα από αυτό προερχόμενα υποπροϊόντα, αφού άλλως τε το γάλα αυτό περιέχει και κορεσμένο λίπος.
 • Αποφεύγουν τη γλουτένη, κυρίως όταν έχουν αυξημένους τίτλους αντιγλιαδινικών αντισωμάτων ή αν έχουν κλινικά συμπτώματα από το γαστρεντερικό συμβατά με δυσανεξία στη γλουτένη ή αν σε βιοψία λεπτού εντέρου τεθεί η διάγνωση της κοιλιοκάκης.
 • Καταναλώνουν τρόφιμα που να περιέχουν πολλά αντιοξειδωτικά.
 • Καταναλώνουν τρόφιμα που να μην προκαλούν άμεση φλεγμονώδη αντίδραση (δες άρθρο στον ιστότοπό μας: ‘Φλεγμονή και τροφές’.
 • Τα παραπάνω διαιτητικά συμπληρώματα μπορούν να λαμβάνονται, μετά βέβαια σύμφωνη γνώμη του θεράποντος ιατρού.
Σας ετοιμάσαμε ένα ενδεικτικό διαιτολόγιο 1600 Kcal με τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Μπορεί να αποτελέσει υπόδειγμα γύρω από το οποίο μπορεί να οικοδομηθεί η διατροφή της/του πάσχοντα από MS, λαμβάνοντας πάντα υπόψιν τις ενεργειακές ανάγκες του συγκεκριμένου ατόμου, καθώς και τις ανάγκες του (RDA) στα διάφορα μικρο- και μακρο-στοιχεία, για μια υγιεινή και επαρκή διατροφή.